WSTĘP

 

 

 

Podczas ruchu orbitalnego Księżyc przesuwa się na tle sfery niebieskiej o około trzynaście stopni w ciągu doby. Łatwo można więc zauważyć zmiany położenia naturalnego satelity Ziemi na tle gwiazd. Czasami zdarza się, że podczas swojego ruchu, który odbywa się z zachodu na wschód, Księżyc napotyka jedną z gwiazd i wtedy obserwujemy zjawisko zakrycia. Istnieje około tysiąca gwiazd, które możemy obserwować nieuzbrojonym okiem i które potencjalnie mogą uczestniczyć w takim zjawisku. Leżą one w wąskim pasie wzdłuż ekliptyki i nigdy nie znajdują się dalej niż osiem stopni od niej. Cień (zasłonięcie światła od gwiazdy) rzucany przez Księżyc na powierzchnie Ziemi ma dokładnie jego rozmiary i kształt. Brak atmosfery na Księżycu sprawia że gwiazda znika lub pojawia się prawie natychmiastowo. Obserwacje zakryć gwiazd przez Księżyc były wykonywane regularnie od końca osiemnastego wieku. Obserwatorium Poznańskie prowadziło obserwacje od roku 1923 na podstawie efemeryd otrzymywanych z Obserwatorium Krakowskiego (Andruszewski 1932). Wyniki obserwacji zakryć pozwalają na uzyskanie dokładnych danych na temat orbity i ruchu Księżyca jak również danych astrofizycznych o gwiazdach.

Celem niniejszej pracy magisterskiej jest stworzenie programu, który oblicza topocentryczną efemerydę zakryć gwiazd dla dowolnego miejsca na powierzchni Ziemi na dowolny okres oraz wykonanie szergu obserwacji zakryć. Praca ta składa się z czterech rozdziałów. Pierwszy z nich, zawiera teoretyczny opis zagadnienia. Opisane są w nim wymagania dotyczące poziomu dokładności na różnych etapach obliczeń niezbędnych do uzyskania poprawnych wyników końcowych. W drugim rozdziale pokazano algorytmy zastosowane w programie wyliczającym efemerydę zakryć gwiazd przez Księżyc. Zawiera on również testy poszczególnych fragmentów oprogramowania. Trzeci rozdział zawiera dyskusję dokładności wyliczonych efemeryd. Zostały one porównane z wynikami otrzymanymi z ILOC (International Lunar Occultation Center). Czwarty rozdział pt.:"Obserwacje zakryć" to opis i wyniki wykonanych obserwacji. W niniejszej pracy skorzystano z dwóch katalogów gwiazd. Do początkowych testów oprogramowania posłużyłył katalog FK5 (Fricke i inni, 1988) a gotowy program korzysta z katalogu Hipparcos (E.S.A.1997). Skorzystano również z oprogramowania (otrzymanego dzięki uprzejmości dr P.A.Dybczyńskiego) służącego do obsługi efemeryd z JPL (Jet Propulsion Laboratory NASA, Pasadena (J.P.L., 1995)).